Farby temperowe

Malarstwo temperowe to technika malowania przy użyciu farb temperowych oraz dzieła malarskie powstałe w tej technice. Malarstwo to, znane od starożytności, było wiodącą techniką w okresie średniowiecza. Same farby temperowe są obecnie często wykorzystywane. Schną stosunkowo szybko i nie wymagają gruntowania, nadają się do malowania na płótnie, desce jak i na zwykłym papierze.

Tempera to najczęstsza

i najtrwalasza, obok woskowej, technika, w której spoiwo barwników jest ograniczone.

Podstawowym wyróżnikiem tej techniki jest zastosowanie jako spoiwa farb (lub ew. medium) tzw. emulsji temperowej. Istnieje kilka tysięcy "jedynie słusznych" przepisów na spoiwo temperowe, co jest wystarczającym dowodem uniwersalności i dużej tolerancji tej techniki. Wszystkie te przepisy można sprowadzić do połączenia 3 składników: fazy tłustej (np. olej schnący lub werniks), fazy wodnej (woda lub roztwór wodnego kleju) i emulgatora, który umożliwia zmieszanie faz w jednolite spoiwo; jest to najważniejszy składnik emulsji temperowej.

Najcenniejszym i najczęściej wykorzystywanym przy samodzielnym ucieraniu temper emulgatorem jest żółtko jaja kurzego; pozwala na ogromną swobodę w dobieraniu proporcji faz tłustej i wodnej, a właściwie (jako naturalna emulsja) samo jest pełnowartościowym medium. Dzięki unikalnej zdolności składników żółtka do tworzenia trwałych, wodoodpornych spoin, malowidła wykonane temperą jajową są szczególnie odporne na upływ czasu. Wadą spoiwa jajowego jest konieczność jego szybkiego użycia - po upływie kilku dni od utarcia psuje się i przestaje nadawać do użytku. Najbardziej spektakularnym przykładem wykorzystania temper jajowych jest tradycyjna technika malowania ikon.

Inne klasyczne emulgatory to sok figowy, czosnkowy, niektóre żywice z drzew liściastych, a także mleko i różne rodzaje żywicznych mydeł. Współcześnie do "przemysłowej" produkcji farb temperowych wykorzystuje się na ogół syntetyczne środki powierzchniowo-czynne.

Najbardziej sensownym sposobem podziału farb temperowych wydaje się rozróżnienie temper tłustych i chudych. Pierwsze, z przewagą oleju lub werniksu, schną wolno, po zaschnięciu stają się z czasem całkowicie wodoodporne i przypominają farby olejne, także konsystencją. Tempery z przewagą fazy wodnej schną szybko, po wyschnięciu znacznie jaśnieją (zmieniają odcień) i łatwo zmyć je wodą, przynajmniej gdy są świeże; kładzione w cienkich warstwach przypominają gwasz.